مبانی نظری و ادبیات تحقیق شرکت های چند ملیتی

قسمتی از متن:

یکی از مهم ترین ویژگی اقتصاد بین الملل در دوران پس از جنگ جهانی دوم، گسترش و توسعه فعالیت «شرکت های چند ملیتی» در سراسر جهان می باشد.[1] تاکنون تغییرات و تحولات عمده ای در این زمینه به وقوع پیوسته و نقش این شرکت ها به عنوان بخشی از واقعیت کنونی جهان معاصر تثبیت گردیده است.مفهوم شرکت چند ملیتی محصول دوره پس از جنگ جهانی دوم است و کاربرد متداول تعبیر چند ملیتی از هنگام انتشار ضمیمه اختصاصی مجله «بیزنس ویک[2]»آغاز گردید ، اما نقش کنونی شرکت های چند ملیتی در اقتصاد جهانی به دوران مرکانتیلیسم[3]برمی گردد[4].اهمیت دستیابی به منابع ارزشمند معدنی، همچون طلا و نقره سبب گردید تا کشورهای قدرتمند آن دوران، همچون بریتانیا، فرانسه، هلند، اسپانیا و پرتغال با استفاده از شرکت های تجاری جدیدالتاسیس، ثروت کشورهای مستعمره را به صورت شمش های طلا و نقره به کشور خود انتقال دهند. انگلیس و هلند و سایر قدرتهای بزرگ تجاری قرن هفدهم هنگامی که به بازرگان خود اجازه دادند که بطور جمعی و تحت پوشش شخصیت حقوقی شرکت به تجارت خارجی بپردازند در حقیقت اختیارات سیاسی خود را به آنها تفویض کردند. هم زمان با گسترش قدرت این کشورها در جهان و تاسیس شرکت های تجاری و ناوگان های بزرگ دریایی، کالاهای تولیدی در کارخانجات این کشورها به سوی بازارهای محلی مناطق مستعمره سرازیر گردید و در مقابل منابع معدنی و ثروت های طبیعی کشورهای مستعمره به سوی کشورهای قدرتمند انتقال یافت.

این دادوستد از کانال شرکت هایی می گذشت که مادر اولیه شرکت های چند ملیتی امروزی هستند، از مهم ترین این شرکت ها می توان به کمپانی های «هند شرقی[5]» و «رویال آفریکن[6]» اشاره کرد.

با انقلاب صنعتی فعالیت شرکت های چندملیتی شکلی جدید به خود گرفت و این شرکت ها با همکاری بانک های بزرگ در کشور مادر، اقتصاد کشورهای توسعه نیافته را تحت تسلط خود درآوردند. مفهوم شرکت چند ملیتی در طول حیات خود به نام های گوناگون نامیده شده است: «موسسه بازرگانی بین المللی»، «بنگاه بین المللی»، «گروه شرکت های بین المللی»، «بنگاه چند ملیتی»، «شرکت های چند ملیتی»، «واحد بازرگانی بین المللی»، «گروه هم بسته بین المللی» و حتی «هیولای شرکتی ایالات متحده[7]».

دوران پس از جنگ جهانی دوم، دوران حساسی در اقتصاد جهانی و حیات شرکت های چند ملیتی بود؛ چرا که خسارت ناشی از جنگ در اروپا و شرق آسیا سبب گردید تا زمینه ای مناسب برای افزایش نفوذ اقتصادی و سیاسی آمریکا در جهان فراهم آید. آمریکا در چارچوب طرح مارشال و به دنبال گسترش نفوذ سیاسی، نظامی و اقتصادی اش در جهان، مقدمات لازم را در جهت تسهیل سرمایه گذاری شرکت های آمریکایی مهیا نمود. هر چند که عمر بازرگانی بین المللی به درازای عمر استثمار است ولی پایان جنگ جهانی دوم آغاز مرحله جدیدی را در اقتصاد بازرگانی و صنعت بین المللی اعلام نمود.